Nijerya, 1999 yılında sivil yönetime geçişten bu yana Bağımsız Ulusal seçim Komisyonu (INEC) tarafından yapılan genel seçimlere tanık oldu. Ardışık seçimlerin her birinin, takdir edilmesi gereken yönleri ve iyileştirilmesi gereken alanlara ihtiyaçı vardır. Nijerya’da özellikle 1999’dan bu yana yapılan periyodik seçimlerin her birinin kendine özgü zorluklar yaşadığını belirtmek gerekir. Örneğin, Nijerya tarihindeki en güvenilir seçimlerden biri olarak düzenlenen 2011 genel seçimlerinin güvenilir olması büyük övgüyle karşılandı, ancak yaşam ve mülklerin yıkıma uğramasına neden olan seçim sonrası şiddet olayları ile sonuçlandı. Seçim şiddeti, sömürge döneminden bu yana Nijerya’da yapılan seçimlerin bir özelliği olarak kalmıştır. 2015 genel seçimleri, büyük ölçüde yenilgiyi kabul eden ve sandık başına gelen muhalefete iktidarı getiren görevdeki Cumhurbaşkanı Goodluck Jonathan’ın gösterdiği centilmenlik ruhu nedeniyle çok fazla seçim şiddetine şahit olmadı. Nijerya’daki seçim süreçlerine bakıldığında, tıpkı demokrasisi gibi, geliştiğini ve tam olarak kurulmuş ve işlevsel bir demokrasi olana kadar devam etmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Nijerya demokrasinin karşılaştığı en büyük zorluk, gerçek ve işlevsel bir parti sisteminin olmaması ve 91 kayıtlı siyasi partinin bulunmasına rağmen, sadece iki partinin güçlü olması etkili bir muhalefetin olmasına engel teşkil ediyor.
Nijerya siyasi tarihindeki en büyük seçim
2019 Seçimleri ve Erteleme
Afrika’nın en büyük ekonomisini ve en kalabalık ülkesini gelecek dönemde kimin yöneteceğine karar vermek için 16 Şubat 2019 tarihinde sandık başına gitmeyi düşünen Nijeryalılar, sabah uyandıklarında hayal kırıklığına uğradılar. Çünkü (INEC) Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonu cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerini dramatik bir gece hareketiyle bir hafta boyunca ertelemişti. Nijerya’da seçim dönemlerinde sahte haberler çok olduğundan ilk başta sahte haber gibi algılandı, fakat haberin doğruluğu Nijeryalılarda öfke ve hayal kırıklığına sebep oldu.73 Cumhurbaşkanı adayı, 1008 eyalet valisi adayı, 1904 senatör adayı, 4680 Temsilciler Meclisi adayı ile 2019 genel seçimi, Nijerya’nın siyasi tarihindeki en büyük seçim olma özelliğine sahip.
Ertelenen ilk seçim değil
Aslında Nijeryalılar seçimlerin ertelenmesine çokta yabancı değil. Çünkü 2011’de Ulusal Meclis Seçimlerinin lojistik başarısızlığı nedeniyle seçimin yapılacağı gün ertelenmiş ve 2015 yılındaki Cumhurbaşkanlığı seçimileri de güvenlik sorunları nedeniyle altı hafta ertelenmişti. Son üç seçim döngüsüne bakıldığında ertelenen seçimler gelenek haline geldi.
Seçimin ertelenmesinin ardından iki ana aday seçmenlerinden sakin kalmalarını ve sabırlı olmalarını istedi. Nijerya’nın iki ana siyasi partisi, iktidardaki Tüm İlericiler Kongresi (APC) ve muhalefetteki Halkın Demokrat Partisi (PDP), seçimin ertelenmesi hareketini hızla kınadı ve birbirlerini seçimi manipüle etmeye çalışmakla suçladı.
APC Partisi Başkanı Muhammadu Buhari, Nijeryalılara sakin olmaya ve “sivil itaatsizlikten kaçınmaya ve demokratik gelişimin hiçbir kuvvet veya komplo ile raydan çıkarmasına mahal vermemek için barışçıl, vatansever ve birleşik kalmaya” çağırdı. Ana rakibi Atiku Abubakar’da önümüzdeki yedi gün boyunca seçmenlerini sakin olmaya çağırdı: “Nijeryalılara çıkıp oy vermeyi rica ediyorum ve onlardan sabırlı olmalarını istiyorum.” şeklindeki açıklaması ile 23 Şubat 2019’da yapılacak seçimlere katılım göstermelerini tekrarladı.
Seçimler neden ertelendi?
Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonu (INEC), daha önce 16 Şubat 2019, Cumartesi günü yapılması planlanan Nijerya seçimlerini karakteristik olarak erteledi. INEC Başkanı Mahmood Yakubu, “lojistik ve operasyonel planın uygulanmasının dikkatlice gözden geçirilmesinin ardından seçimlere planlandığı gibi devam etmenin artık mümkün olmadığından cumhurbaşkanlığı seçimlerini 23 Şubat 2019’da ve Ulusal Meclis seçimlerini 9 Mart 2019’a ertelemeye karar verdiklerini söyledi.
Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonu Başkanı (INEC) Mahmood Yakubu, kararın “özgür, adil ve güvenilir seçimler yapma kararlılığı” olduğunu, ertelenmenin, hayati meseleleri ele almak ve “seçimlerimizin kalitesini korumak” için komisyona zaman verilmesi gerektiğini söyledi.
Bu seçimin ertelenmesi, 2011 ve 2015’te ertelenen seçimlerden üç ana nedenden dolayı farklılık göstermektedir. İlk olarak, seçimlerden bir gün önce Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonu, serbest ve adil seçimler yapmaya hazır olduğunu vurguladı. Bu yüzden fikrini aniden değiştirdiği gerçeği, gecikmenin gerçek nedeni hakkında sorular ortaya çıkardı.
İkincisi, her iki tarafın temsilcileri ile yerli ve yabancı gözlemciler, mevcut tüm seçeneklerin tartışıldığı seçimler arifesinde bir brifinge davet edildi ve erteleme ile ilgili herhangi bir konu gündeme getirilmedi.
Son olarak, seçimler başlamadan beş saatten kısa bir süre önce ertelendiği beyan edildi. 2015 seçimlerinde erteleme seçimlerin başlamasına yaklaşık bir hafta kala açıklanmıştı.
Seçim komisyonu ertelemenin iyi niyetle yapıldığını iddia etse de, siyasi partiler bu hareketin haklarını mahrum etme çabası olarak gördü. Geçmiş dönemlerde olduğu gibi bu seçimlerin ertelenmesi, seçim komisyonu yaklaşımına bakılmaksızın, 1999’dan bu yana her cumhurbaşkanlığı seçiminin Nijerya’da kaybeden gruplar tarafından sorgulanmasına yol açtı.
Muhtemelen, seçimlerin ilan edilen yeni tarihlerde nasıl yapıldığına bakılmaksızın, kaybeden taraflar yenilgileri için ertelemeyi yapan INEC’i suçlayacaklardır.
Tüm taraflardan itidal çağrısı
Görevdeki Cumhurbaşkanı Muhammadu Buhari, seçim otoritelerinin seçimleri erteleme kararından “derinden hayal kırıklığına uğradığını” belirterek, “günden güne ve neredeyse her saat seçimler için hazır olduklarına dair güvence verdiklerini” söyledi.
Ana muhalefet adayı Abubakar, Buhari yönetiminin “bu seçimlere hazırlanmak için fazlasıyla yeterli zamana ve paraya sahip olduğunu” söyledi ve rakibini ” yeni oy verme tarihinde katılımın düşük olmasını sağlamak için “seçimi ertelemekle suçladı. Her iki taraf da, seçmenlerin hayal kırıklıklarının artan gerilimlere yol açabileceği korkusuyla sakin olma çağrısında bulundu.
Ana muhalefetteki PDP başkanı Uche Secondus seçimin ertelenmesini eleştirek bu hareketin “demokrasimiz için tehlikeli ve kabul edilemez” bir eylem olduğunu ve bunun Buhari’nin girişiminin bir parçası olduğunu söyledi.
Eski Başkan Yardımcısı ve PDP’nin cumhurbaşkanı adayı Atiku Abubakar, Buhari liderliğindeki hükümeti seçimin ertelenmesinin arkasında olmakla suçladılar. Atiku, seçimlerin ertelenmesinin Buhari hükümetinin halktan yana iyiliğini kaybettiğini ve dolayısıyla ertelemeyi kaybedeceğini görmesinin dışında bir sebep olmadığını söyledi.
Başkan Buhari, seçimin ertelenmesi ile ilgili olarak partisinin yönetim kurul toplantısındaki konuşmasında “seçimlerde hile yapan ya da oy pusulalarını çalanların sert bir şekilde cezalandırılacağını” ve INEC başkanı Yakubu’nunda seçim sonrası sorgulanacağını dile getirdi.
Erteleme ne ölçüde doğru?
Seçim Komisyonu seçimin ertelenmesini lojistik zorlukla birlikte, seçim materyallerinin dağılımı ile ilgili konuların yanı sıra, kötü hava ve yangınlardaki malzemelerin tahrip edilmesini gösterdi. Son iki hafta içinde, Anambra, Abia ve Plateau gibi çok kritik üç eyalette kundaklama saldırıları, binlerce kart okuyucu, seçmen kartı ve diğer seçim materyalleri tahrip edildi.
Crisis Group Nijerya uzmanı Nnamdi Obasi’ye göre seçim materyallerinin hava şartlarından dolayı teslim edilmediği Güney eyaletlerinde (Ekiti, Oyo ve diğerleri) hava ile ilgili herhangi bir engel bulunmadığı; Kogi gibi materyallerin ulaştırılamadığı diğer eyaletler Abuja’ya yakındır ve bu nedenle havadan yapılan teslimatlara gerek duyulmaz” şeklindeki açıklaması ile, INEC başkanı Yakubu’nun materyalerin teslim edilmemesine ilişkin açıklamalarının tamamen tatmin edici olmadığını savundu.
Tüm bu sorunlar seçimin ertelenmesini etkilemiş olabilir. Seçim Komisyonu bu nedenle seçimleri ertelemede haklı olabilir, fakat ertelemeyi son dakikaya kadar bekletmeleri akla birçok soru işaretini getiriyor. Seçim ertelenmeden önce dağıtılan tüm seçim malzemelerinin, yeni seçim tarihine kadar güvenliği nasıl sağlanacak? Ülkenin seçim komisyonunun seçim hazırlığı için üç yıl gibi geniş bir zamana sahip olması milyon dolarlık bütçeyle desteklenmesine rağmen yukarıdaki nedenleri seçimin ertelenmesine sebep gösterdi. Bu nedenle erteleme, tam bir yetersizlik ve verimsizlik göstergesi olarak görülebilir.
INEC büyük olasılıkla son dakika kararının niteliği ve lojistik zorlukların detayları ile ilgili sorularla karşı karşıya kalacaktır. Bu nedenle erteleme bir dizi ciddi soruyu gündeme getirecektir. Örneğin, lojistik problemler öngörülebilir ve önlenebilir miydi? Seçimin ertelenmesi İle birlikte çeşitli oy verme kurumlarına dağıtılan oy pusulasının korunmasını sağlamak için ne yapılacak? Bu, planlanan tarihlerde yapılacak seçimleri önceden planlamış sınırlı kaynakları olan küçük siyasi partilerin rekabet gücünü nasıl etkileyecek? Bu, oy kullanmak için kendi eyaletlerine hali hazırda seyahat etmiş ve bunu yeni programlanan tarihlerde yapamayacak olan milyonlarca Nijeryalı’nın gelecekteki katılımını nasıl etkileyecek?
Bu erteleme, özellikle, kararın ana muhalefet partisini zayıflatmak için alındığına dair suçlamalara yol açtı. Bunun için hiçbir zaman resmi bir kanıt olmamasına rağmen, gecikme, Nijeryalılar arasında seçim sürecinin güvenilir olamayacağı kaygısı, genel güvensizlik duygusunu artırdı.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, erteleme duyurusu sıkı bir şekilde devam eden seçim yarışında şüpheler uyandırdı. Ana muhalefet partisi(PDP), iktidar partisi tarafından halkın iradesini engellemek için “kasıtlı önceden belirlenmiş bir gündem” olarak nitelendirdi. Cumhurbaşkanı Muhammadu Buhari de seçimin ertelenmesi ile ilgili olarak hayal kırıklığını dile getirdi.
Bütün eleştirilere rağmen INEC başkanı Mahmood Yakubu, siyasi bir komplo iddiasını reddetti. Bir basın toplantısında yaptığı konuşmada, “Kararımız tamamen komisyon tarafından alındı. “Siyasi nüfuzla ilgisi olmadığını” söyledi.
Sorulması gereken en önemli soru şu ki; Seçimin yapılacağı güne kadar, eyaletlere dağıtılan seçim materyallerin nasıl korunacağıdır. Şimdilik tüm gözler yeni seçim tarihine kadar seçim komisyonu ve güvenlik görevlileri üzerinde olacak. INEC, Nijeryalı halkın güvenini ve uluslararası toplumun özgür, adil ve güvenilir seçimler yapabilme yeteneğine olan güvenini yeniden kazanmak için bir haftadan az süreye sahip. En önemlisi, komisyonun yeni seçim tarihlerine uyması gerekiyor. Öngörülemeyen gelişmeleri engellemek, eğer seçimlerin yeniden ertelenmesi ya da yeni tarihlerde sorunsuz davranamaması durumunda, Nijerya’nın demokrasisi ve istikrarı için potansiyel olarak ciddi sonuçları olan, kendi itibarına daha fazla zarar verme riski taşıyor.
Bütün bu gelişmelere bakıldığında Afrika’nın en kalabalık ülkesinde seçimin ertelenmesi gerilimleri artıracak gibi görünüyor.
Ertelemenin Nijeryalılara Etkisi – Erteleme Katılımı Düşürebilir
Seçimin ertelenmesi, seçim komisyonu, güvenlik kurumları, siyasi partiler, yerel ve uluslararası gözlem grupları ve tabii ki Nijerya’nın 84 milyon seçmeni de dahil olmak üzere, ilgililerin tümü için büyük ekonomik maliyetlere ve psikolojik etkilere mal oluyor.
The Brookings Institution’a göre 87 milyon Nijeryalı, aşırı yoksulluk içinde yaşıyor. Nijeryalılar oylarını kullanmak için kayıtlı bulundukları kendi eyaletlerine gitmek zorundalar. Seçimin ertelenme duyurusu sandık açılmadan beş saat önce yapıldı. Pek çok Nijeryalı, oy kullanmak için uzun mesafeli olarak seyahat etmek için kendi şehirlerine veya eyaletlerine seyahat etmişti. Sıradan vatandaşlar için, bir haftalık gecikmenin etkisi muhtemelen yıkıcı olacak ve bazı durumlarda çok pahalıya mal olacak. Yeniden oy kullanmaya katılmak için zamana ve paraya ihtiyaç duyacakları anlamına gelir.
Erteleme, Nijerya’da 84 milyon kayıtlı seçmen arasında katılımı büyük bir şekilde etkileyecek ve birçok seçmen muhtemelen oy kullanmak için seyahat planlarını yeniden düzenleyemeyecek ya da isteksiz olacak. Bu, son zamanlarda seçmen katılımı ile mücadele eden bir ülkede önemli bir sorun teşkil ediyor. 2015 başkanlık seçimlerinden altı haftalık bir gecikmeden sonra, seçmenlerin sadece %33.5’i seçimlerde oy kullanmıştı. Okullar, çalışmalarını INEC’in daha önceki programları çerçevesinde, eve gönderilen öğrencilerle birlikte planladılar. Seçimin ertelenmesi, artık her şeyi tekrar yapmak anlamına geliyor.
16 Şubat’ta sabah 6’dan akşam 6’ya kadar araçların kullanımı seçim nedeniyle yasaklandı ve bu normal seyreden hayatı Nijeryalılar için felçe uğrattı.
15 Şubat öğlen saatlerinde Nijerya uluslararası sınırlarını kapattı ve birçok firma işçilerin ertesi gün sandık başına gitmelerine izin verdi ve işlerini durdurdu. 16 Şubat’ta hava ve deniz limanları kapatıldı. Ulusal Nijeryalı Tüccarlar Birliği başkanı Ken Ukaoha, ülkenin ticaret sektörünün 140 milyardan fazla Naira(Nijerya Para Birimi) (yaklaşık 387 milyon $) kaybettiğini söyledi. Lagos Ticaret ve Sanayi Odası, ekonomik faaliyetin kesilmesinin ülkeye 1,5 milyar dolardan daha az maliyetli olmadığını belirtti.
Nijeryalıların çoğu günlük olarak gelir getiren işlerde çalışmakta ve resmi olmayan sektör, erteleme nedeniyle ekonomik olarak en büyük kaybedenler arasında yerini alacaktır.
Yabancı Gözlemciler – Nijerya Neden Önemli
Nijerya’nın 2019 seçimleri için yabancı gözlemci gruplarına bakıldığında, en çok katılım Nijerya ile ticari ve siyasi bağlantıları bulunan Birleşmiş Milletler örgütü, UNO, Milletler Topluluğu, Afrika Birliği, AU, Batı Afrika Devletleri, ECOWAS ekonomik topluluğundan geldi. Nijerya’daki seçimlerin sakin geçmesi, siyasi ve finansal istikrarı, uluslararası topluluğun hesaplamalarındaki önemini yansıtmaktadır.
Seçimlere bir gün kala ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Cumhurbaşkanı Buhari ve Buhari’nin en yakın rakibi Halkın Demokratik Partisi(PDP) Adayı Atiku Abubakar’ı telefonla arayarak Nijerya’da özgür ve adil seçim için uluslararası toplumun taahhüdünü tekrarladığını belirti.
Seçimlerin önemini vurgulamak için Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Birleşik Krallık (İngiltere) yabancı misyonlar ayrı ayrı serbest ve adil bir seçim ihtiyacını vurgulayan ifadeler yayınladı.
Seçimin ertelemenmesinin ardından yabancı gözlemci misyonlar, Bağımsız Ulusal seçim Komisyonu’nun (INEC) seçimleri 23 Şubat ve 9 Mart 2019’a erteleme kararına ilişkin olarak “sakin olma “ çağrısında bulundular. Seçim gözlemcileri arasında ağırlıklı olarak Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, İngiliz Milletler Topluluğu, Afrika Birliği ve Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğundan INEC’i yeni seçim takvimine uymaya çağırdı.
Seçimlerin ertelenmesi, Nijerya’nın hassas bir kavşak noktasında olduğunu ve önümüzdeki birkaç hafta içerisinde ülkenin demokrasisinde, Afrika ve dünya ile ilişkilerinde kritik bir dönem bekliyor.
Nijerya’daki demokratik sürecin sekteye uğraması, Nijerya’nın uluslararası ortakları ve uluslararası toplum için büyük bir endişe kaynağıdır, çünkü Nijerya kıtasal istikrar için bir kemer görevi görmektedir. Nijerya, Afrika’nın en büyük ekonomisidir ve bu da sadece Afrika’da değil, sınır pazar ekonomilerinde de önemli bir ekonomik güç merkezi olarak konumlandırmaktadır. Siyasi süreç, ekonominin temposunu tanımlamada önemli bir rol oynamakta ve bu nedenle seçimlerin uluslararası toplum tarafından sürekli olarak izlenmesi önemli bir süreç olarak görülüyor.
Nijerya, Nijerya Borsası, FMDQ OTC Borsası, NASD OTC Menkul Kıymetler Borsası, Afrika Emtia Borsası, AFEX(özel emtia Borsası) ve Nijerya emtia Borsası, NCX ile Afrika’da en güçlü üç sermaye piyasasından birine sahiptir. Hem yabancı hem de yerel yatırımcılar seçimlerle ilgili gelişmeleri yakından takip ediyorlar. Nijerya, Afrika’da lider bir yatırım hedefi olarak konumlandırılmıştır ve petrokimya, üretim, tarımsal ticaret, perakende, telekomünikasyon, BİT, emlak vb. sektörler yabancı yatırımcılara caziptir.
Nijerya’daki seçimlerin sonucu, özel sermayelerin, girişimcilerin ve diğer yatırım gruplarına kadar küresel yatırım topluluğu için önemlidir. Seçimlerin sonucu, 2019’da ülkeye yeni yatırımların başlayıp başlamayacağını kısmen belirleyecektir.
Nijerya’nın 200 milyondan fazla bir nüfusa sahip olması dışında, dünya genelinde muazzam bir diaspora grubu var ve ülke hakkında çok fazla farkındalık oluşturuyorlar. Grup, 20 milyar doların üzerinde bir sermaye girişinden sorumludur. Nijerya-İngiliz Ticaret Odası’na göre, Birleşik Krallık 2 milyondan fazla olan ve en yüksek denizaşırı ülkelerden olan Nijerya Diasporası nüfusuna sahiptir. Nijerya ayrıca Amerika Birleşik Devletleri ve Güney Afrika’da güçlü bir topluluğa sahiptir ve şu anda yaklaşık 15 milyon kişilik diaspora nüfusa sahiptir.
Nijerya, Afrika’nın en büyük ekonomisi ve muazzam bir büyüme potansiyeline sahiptir. İstikrarlı ve barışçıl bir Nijerya, Afrika’nın yükselişine ve küresel ekonomiye entegrasyonuna katkıda bulunmaktadır. Öte yandan, istikrarsız, durgun ve çatışmaya dayalı bir Nijerya, bölgesel ve küresel istikrar için bir tehdit oluşturacağından Nijerya’nın uluslararası ortakları bu seçimleri yakından takip ediyorlar.
ABD, Nijerya’daki en büyük yabancı yatırımcıdır ve birçok ABD şirketi, ülkede büyümekte olan büyük, bir tüketici pazarının potansiyelini beklemektedir. Bu yatırım ilgisinin şiddet ve istikrarsızlığın yayılması tarafından baltalanmaması hayati önem taşımaktadır.
Nijerya seçimleri sonucunda şiddetin oluşması veya derin bir siyasi bölünmeye yol açması, Batı Afrika’nın finansal motorunu yavaşlatacak ve kendi ekonomileri ithalat ve ihracat yoluyla Nijerya’ya bağlı olan komşu ülkeler acı çekecek.
Sonuç itibariyle Nijerya’da seçimleri kim kazanırsa kazansın, dolaylı olarak kazanan taraf Nijerya’nın küresel ortakları ve Nijerya’daki elit kesim olacaktır. APC adayı başkan Buhari ve PDP adayı Atiku Abubakar, ikisi de Nijerya’yı on yıllardır yöneten aynı seçkin egemen sistemin devamını sürdürüyor. Mevcut elitist yapılar, Nijerya’nın eski sömürge yöneticileri tarafından belirlenen ve bugüne kadar gelen yapılardır. 2007, 2010 ve 2015 yıllarında cumhurbaşkanlığının el değiştirmesine rağmen, son yirmi yılda gerileyen politikalar, otokrasi, yolsuzluk ve devlet organlarının seçkin çıkarlara bağlılığı konusunda bir artış görüldü. Hükümet geçişleri, yalnızca seçkin gruplardaki değişimler olmuştur.
Yorum ekle