Etiyopya’nın hem geleneksel hem de modern döneminde din hayatın merkezindedir. Afrika toplumları içerisinde kültürel miras ile dini yaşamı bu kadar uyum içinde sürdüren başka bir halk yoktur. Hristiyanlığın en sade biçimlerinden olan Etiyopya’da Ortodoks Hıristiyanlığı komünist Deng rejimi döneminde dahi toplumu özellikle de sanatı yönlendirmeye devam etmiştir. Özellikle resim sanatında daha belirgin bir şekilde bu sanatın dinle uyumu karşımıza çıkmaktadır.
Etiyopya’nın tarihsel sanatında dans, geleneksel, müzik, Giz yazı sanatı, ikonlar ve dini resimler modern döneme dahi damgasını vurmuş ve dinle uyumlu bir şekilde devam etmişti. Etiyopya, Afrika ülkeleri içinde resim sanatında en fazla ürünler vermiş bir ülkedir. Afrika’da geleneksel ve modern resim sanatının birbiriyle uyum içinde birbirinden etkilenerek sürdürdüğünü söylesek yanlış olmaz.
1932’de doğan, Etiyopya’da modern resim sanatınım en önemli temsilcisi kabul edilen Afewerk Tekle, Batı sanatı ile geleneksel Etiyopya sanatını birleştiren eserlere imza atmıştır. Daha doğrusu Avrupa’da öğrendiği teknikleri kullanarak geleneksel Etiyopya resim sanatına yeni bir boyut getirmiştir.
Tekle, dönemindeki sanatçılar tarafından devlet sanatçısı olmakla itham edilip yönetimin istediği tarzında ürünler verdiği iddia edilse de, onun baskıcı Deng rejimi döneminde dahi fırçasını bir isyancı olarak kullandığı gözlerden kaçmaz. Resimlerinde Hıristiyanlığın, Pan Afrikanizm’in ve Etiyopya vatanseverliğinin izleri görülür.
Devlet burslusu olarak Fransa yerine İngiltere’yi tercih eden Afewerk Tekle’nin bu tercihinde özgürlük anlayışının etkili olup olmadığını söylemek güç olsa da Londra’da o zamanlar hakim Rita Pankhurst’un resimlerinin kendisi için bir ilham kaynağı olduğu söylenebilir.
1954’de henüz çok genç bir yaşta ilk sergisini Belediye Meclisi’nin sergi salonuna açan Tekle o kadar ilgiyi beklemiyordu herhalde. Gençlik döneminin ilk eserleri Addis Ababa’nın seçkin zümresi tarafından oldukça beğenilmiş resimleri üç aydan fazla sergilenmiş ve serginin ilk gününde 8 resmi alıcısını bulmuştu. Fakat beğenilen resimlerinden hiç birinden para al(a)mamıştı. Yalnız İmparator Heila Selassie’yi para vererek ödüllendirmişti. Bu davranış zaten krallara özgüydü, krallar beğendikleri şeyler için gönüllerinden ne geçerse onları öderdi. Çünkü resim para kazanılmak için yapılmazdı Etiyopya’da, para istemek ‘ayıp’ sayılırdı. Bu yüzden ilk sergisinden sattığı resimlerden para yerine geçimini sağlayabilecek bir arazi ve kişisel hediyeler aldı. Ayrıca Etiyopya resim geleneğinde ressamlar resimlerine kendi imzalarını atmazlardı. Çünkü artık o eser, yapanın elinden çıkmış toplumun eline geçmiş kabul edilirdi.
Tekle, bazıları tarafından bir saray veya hükümetin ressamı olarak görülse de o hiçbir zaman sanatını imparatora ve hükümete teslim etmemiştir. Hatta Etiyopya’da bir gelenek olduğu halde imparatorun resmini dahi yapmamış ve baş yapıtlarına imparatoru simgeleyen herhangi bir çizim yapmamıştır.
Özgür Afrika, Tekle’nin vitray üzerine yaptığı en önemli resimlerden biridir. Etiyopya’nın geleneksel sarı, yeşil beyaz renklerini tüm Afrika’ya uyarlamıştır. Beyaz, özgürlük ve dinin rengi, yeşil bereketli Afrika’nın, sarı ise mücadele ve yeniliğin aynı zamanda Adey çiçeğini rengidir. Adey çiçeği büyük Haç’ı simgelediği gibi yeniden doğuşu ve baharı da simgelemektedir.
Özgürlük artık Afrika’ya gelmiştir. Dışarda kalanlar Özgür Afrika’yı temsil ederler. Afrikalı özgürlük savaşçısı adam beyaz entarisi ve yeşil kuşağı ile elindeki kuşla kırmızı kuşu kovalamaktadır. O kuş sömürgeciliğin kendisidir. Her kalabalıktaki farklı renkler içindeki kişiler Afrika ülkelerini, hamile kadın ve çocuk ise aileyi temsil etmektedir. Resimdekiler hep yukarıya bakmaktadır, bu ufuk gelecekleri, özgürlükleri ve bağımsızlıklarıdır.
Tekle’nin diğer çığır açan bir resmi de Anne Etiyopya’dır.
Anne Etiyopya, Tekle’nin resimde nasıl bür üstünlükte olduğunun da göstergesidir. 1963’te yapılan resim, Eritre’nin henüz Etiyopya’dan ayrılmadığı günlerdeki Etiyopya bayrağındaki resim ile tasvir edilir Anne Etiyopya. Kadının giydiği pamuklu kıyafet bugünde Etiyopyalı kadınların özellikle dini günlerde giydiği kıyafetlerden biridir. El dokuması pamuklu kıyafet ülkenin en önemli tarım ürünlerinden pamuğu simgeler aynı zamanda. Kıyafet kıvrım kıvrım ve dalgalıdır, Etiyopya’nın uçsuz bucaksız, dağları ve nehirleri gibi. Mavi Etiyopya’da aynı zamanda barış ve huzurun simgesidir. Kadının çocuğa bakışındaki şefkat bu huzuru gösterir. Sessiz ve sakin bir şekilde uyuyan çocuk Hz. İsa değildir, O Etiyopya’nın geleceğidir.
Tekle’nin diğer önemli resimleri Maskal Flover, Maskel Çiçeğidir. Maskel Çiçeğini Seba Melikesi Belkıs’ın izinden yürünerek bir kraliçe gibi tasvir edilmiştir.
Tekle’nin başyapıt eserleri arasında Afarlı Genç, Afrika haritası gibi resimleri vardır.
Tekle’yi belki de farklı kılan resimlerine yüklediği anlamdır. Onun resimlerinde çağdaşlarına nazaran toplumdan kopmama, dinle uyum içinde olma, geleneksel hayatla barış ve özgürlük vardır.
Afewerk Tekle 10 Nisan 2012’de Addis Ababa’da 80 yaşında hayatını kaybetti ama Afrikalı genç ressamları etkileyecek onlarca eser bıraktı. Tekle Etiyopya’nın tarihi, ve kültürünü resme taşıyarak imparatorluk ve komünist rejimler sona erse de Etiyopyalının daima ufka bakarak yoluna devam ettirdiğini gösterdi.
Yorum ekle